Via Craxi op de kaart

Ewout Kieckens

Anagni, in de regio Lazio, is een plaatje. Deze gemeente met 21.000 zielen heeft een prachtige kathedraal met de mooiste fresco’s van het gewest en er is een pauselijk paleis. Maar als ik in Anagni ben, heb ik niet zozeer oog voor tiara’s en kazuifels, maar voor het straatnaambord in de hoofdstraat dat me steeds fascineert: ‘Strada Vittorio Emanuele II’. Niet Via, niet Corso, maar Strada. Bij strada denk je aan de autostrada, aan het Autogrill-wegrestaurant, aan asfalt en hoge snelheden. Bijna geen Italiaan woont aan een ‘strada’ zoals hij of zij ook nauwelijks woont aan een Borgo, Circonvallazione, Contrada,Corte, Frazione, Galleria, Piazzale, Piazzetta, Ripa, Salita, Stradone, Traversa, Viale, Vico, Vicoletto, Vicolo. Dit rijtje heb ik van de site van de spoorwegmaatschappij Italo. Tijdens het online boeken en je adres ingeven krijg je een uitklaplijst met deze opties voorgeschoteld.
Terug naar Anagni. Onder het straatnaambord ‘Strada Vittorio Emanuele II’ staat (vertaald) ‘Voorheen Via Major’. Ooit had die weg dus een andere naam. Die sneuvelde natuurlijk in 1878 na het overlijden van Vittorio Emanuele II, de ‘vader des vaderlands’, naar wie spoedig duizenden pleinen en straten in heel Italië werden vernoemd. Je kunt je voorstellen dat zo’n naamsverandering heel wat voeten in de aarde heeft. De bewoners aan de straat met de nieuwe naam moeten aan alle instanties hun nieuwe adres doorgeven. Het kadaster moet worden omgegooid. En natuurlijk moet Google Maps op de hoogste worden gebracht. Je zou zeggen dat de inwoners zo’n 150 jaar later er wel aan gewend zijn en dat de postbode inmiddels ook wel de brievenbus vindt. Maar kennelijk niet in Anagni: het bordje hangt er dus nog steeds.

Zulke ‘voorheen’-straatnaamborden tref je overal in Italië. Het zegt iets over hoe Italianen, en zijn bestuurders, plek geven aan het verleden. Er is respect voor geschiedenis, sterker nog, soms lijkt het dat elke afdruk die de mens heeft achtergelaten, niet mag worden vergeten. Zelfs het fascisme heeft nog zijn plekken.
Ik betwijfel of de afrekencultuur uit West-Europa en Noord-Amerika ooit Italië zal bereiken. Er is hier eerder sprake van ‘toevoegen’ dan ‘schrappen’. Hodoniemen, straatnamen, zijn daar ideaal voor. Echt een terrein waarop je iedereen tevreden kan houden. Elke groep, uit de politiek vooral, maar ook een sociale en levensbeschouwelijke kan zijn straatje krijgen. Zo zijn er meer dan tien Italiaanse gemeenten die een Via Craxi hebben. Bettino Craxi was de voormalige Italiaanse premier die voor justitie het land uitvluchtte en in 2000 als voortvluchtige in Tunesië zijn laatste adem uitblies. Een jaar later kwam in Valmontone, onder de rook van Rome, de eerste Via Craxi op de kaart.
Eigenlijk mag geen Galleria, Stradone of Contrada worden vernoemd naar een persoon die niet ten minste tien jaar is overleden. Daarover is een wet van bijna 100 jaar geleden (voor de rechtsgeleerden onder ons: wetnummer 1188 van 23 juni 1927) heel duidelijk. Maar inmiddels is die wet verwaterd. De prefect (de hoogste lokale overheidsfunctionaris) heeft tegenwoordig de bevoegdheid om uitzonderingen op de regel toe te staan. Nou, de prefect van Rome, waaronder Valmontone valt, had er geen moeite mee. “De erkenning van mijn vader is een
gebaar dat bijdraagt tot het rechtzetten van de geschiedenis”, zei Craxi’s dochter.
Ook links heeft zijn straten die rechtzetten: Via Mao Tse Tung (in twee Siciliaanse gemeenten), Via Ernesto Che Guevara in onder meer Reggio Emilia en zelfs de Via Stalin (in Castelfidardo). Ook protestanten zijn gelukkig gemaakt. In 2015 kwam er in Rome de Piazza Martin Lutero bij. Op het straatnaambord staat eronder ‘Duits theoloog’. Heel neutraal. In werkelijkheid maakte Luther naam als de wegbereider van het protestantisme en de grote tegenstander van de paus van Rome.
De enige uitzonderingen in deze hodoniemenkermis zijn de Hitlerstraat en de Via Mussolini. Die kunnen niet. Maar de Via XXV luglio heb je overal wel in Italië. Op 25 juli 1943 werd Mussolini afgezet, voor de straatnaamhervormers van na de Tweede Wereldoorlog een goed alternatief. Er staat nog net niet ‘Voorheen Via Mussolini’ onder, maar wie de geschiedenis kent, weet genoeg. •