Ongewone ijver

Ewout Kieckens

Sommige berichten kunnen alleen maar uit Italië komen.
De Hoge Raad oordeelde eerder dit jaar dat de Italiaanse NS ten onrechte een treinconducteur had ontslagen. Francesco, zoals de conducteur heet, was vijf jaar geleden eruit geschopt omdat hij passagiers had ‘geterroriseerd’. Zo’n man die vrouwen betast en verbaal geweld gebruikt natuurlijk. Zo eentje, waarbij je je niet veilig voelt. Dat denk je dan onwillekeurig. Maar niets van dat alles. Zijn terreur bestond eruit dat hij serieus kaartjes had gecontroleerd. Kon je geen vervoersbewijs tonen, slingerde Francesco je op de bon. Was je ‘vergeten’ je ticket af te stempelen, dan toverde Francesco zijn bonnenboekje uit zijn borstzak (of een palmcomputer uit een houder). In een paar jaar tijd had Francesco 5000 boetes uitgedeeld. Rijp voor het Guinnessboek van gekke records. Als ik de baas van Trenitalia was, zou ik reuzeblij met zo’n conducteur zijn. Zijn bonnen uitschrijven levert mij twee ton op. Dat is toch een kwart van mijn jaarsalaris bij Trenitalia.

Francesco kreeg van de Hoge Raad vooral gelijk op grond van het feit dat hij de boetes had uitgeschreven ‘zonder persoonlijk gewin’. Toch vond de rechtbank de treinconducteur maar een rare snuiter. De rechters schrijven in hun vonnis dat Francesco hoe dan ook ‘ongewone ijver’ aan de dag had gelegd en ‘onbuigzaam’ was.
Tjonge, als de hoogste rechters een serieuze werker al ongewoon vinden, hoe is het dan wel niet gesteld met de Italiaanse productiviteit? Is Italië dan tóch het land van de siësta en het bordje torno subito (ben zo terug) op de gesloten winkeldeur dat er uren hangt? Hoe is Italië in hemelsnaam economisch een van de belangrijkste staten ter wereld geworden? In werkelijkheid wordt er juist heel hard gewerkt en leggen veel Italianen een bijna protestants arbeidsethos aan de dag.
Maar het is waar dat Italiaanse controleurs in het algemeen geen bulldogs zijn. Laatst nog zat ik in de tram in Rome toen er zes van zulke beambten binnenkwamen. Je herkent ze direct. Ze dragen een opzichtig uniform. Ze hebben ook nog eens hun titel (‘Administratieve politie’) op de borst van hun jasje laten weven en hebben een identiteitsbewijs zo groot als een rappersketting om hun nek hangen. Het is net alsof een groep skiërs een bus in de woestijn binnenkomt. Hun voorkomen heeft mogelijk te maken met voorliefde voor status en uniformen, maar zeker om zwartrijders de mogelijkheid te bieden te vluchten of snel nog even te stempelen.
De drie ingangen worden door twee man geblokkeerd. Toch laten de controleurs toe dat drie mensen zich uit de tram wurmen. Het trambelletje gaat en het voertuig komt in beweging. De controleurs beginnen de kaartjes te controleren. Rara, iedereen heeft een geldig vervoersbewijs.
Ik kan me nog goed herinneren dat ik eens – in het pre-digitale tijdperk – gepakt werd in bus 64. Dat is een bekende buslijn in Rome, omdat die altijd knoertvol zit en daarmee een geliefd podium is voor zakkenrollers. In zo’n sardineblikje komt geen controleur. Maar ik had me misrekend. Ook een jonge vrouw was de pineut. De boete was honderd euro. Die had ik niet op zak. Ook de vrouw had niet genoeg. De controleur vroeg me de inhoud van mijn portemonnee te laten zien en dat liet ik gedwee toe. Hij viste bij mij drie briefjes van twintig eruit en bij haar kwamen veertig euro los. Vervolgens schreef de controleur één boete uit. Hij vroeg ook nog eens op wiens naam de boete moest komen. De zwartrijder in mij toonde zich galant.
Ik heb dus toen – en ik woonde nog maar net in Rome – aan den lijve de Italiaanse flexibiliteit ondervonden. De controleurs wisten heel goed dat ze anders ons beiden naar het kantoor hadden moeten meenemen. Het was gemakkelijker en, uit bedrijfsoogpunt gesproken, goedkoper om het met één boete af te doen. Okay, er is natuurlijk ook wel wat af te dingen op zulke flexibiliteit. Het zou vooral de slimmeriken verder brengen. Het is elk geval niet besteed aan Francesco van Trenitalia. •