Discipline

Ewout Kieckens

Dat discipline niet in Italië is uitgevonden weet elk kind. Ga maar de straat op. Auto’s halen in van rechts, ze maken U-bochten en Z-bochten (zigzaggen) en rijden door rood. Ik weet dat zo goed, omdat ik zelf ook zo’n ongedisciplineerde ben.
Als rijstijl de toegang tot een Italiaans paspoort is, ben ik landgenoot van Michelangelo. Maar ik stop wél voor zebrapaden, ook als de voetganger nog niet het wit van de zebra heeft aangeraakt. Dat doen Italianen niet. Ze stoppen alleen voor degene die al begonnen is met lopen over de oversteekplaats. Voetgangers die keurig voor de zebra gaan wachten en denken dat automobilisten vanzelf stoppen, nee, daar doen ze niet aan.
Vooral buitenlandse toeristen weten niet wat ze overkomt als er eindelijk een auto, zo’n halve Michelangelo, stopt. Ze rennen over die zebra alsof het water van de Rode Zee elk moment kan terugstromen, terwijl ze dankbaar hun hand opsteken. Ik beschouw mezelf dan als een zeer gerespecteerde medeburger. Het voelt een stuk beter dan een geldbedrag overmaken aan Greenpeace. Ik kan het elke Italiaan aanraden.

Waar komt die ongedisciplineerdheid toch vandaan? De oorzaak zou de eeuwenlange buitenlandse overheersing van Italië zijn. De Franse, Spaanse en Oostenrijkse heersers hebben al die tijd de Italianen uitgebuit. Omdat Italianen niet in staat waren een vuist te maken tegen de heersers – Italianen zijn nou eenmaal geen vechtersbazen – ontwikkelden ze een gedrag om onder de wetten van de indringers uit te komen. Ze deden alsof ze zich eraan hielden, maar probeerden in werkelijkheid de wetten te omzeilen om henzelf en hun familie te beschermen.
Ook al is Italië ruim 150 jaar een onafhankelijk land, het idee heerst nog steeds dat de overheid probeert je beentje te lichten en dat je daarom de regels heus wel aan je laars mag lappen. Mussolini wist het als geen ander. In 1932 werd hem door een Duitse journalist gevraagd hoe het was om de individualistische en anarchistische Italianen te regeren. “Moeilijk? Het is zinloos”, zei de dictator.
Je kunt zeggen wat je wilt van Mussolini, maar de treinen reden tenminste op tijd. Dit is een grapje (dat zeggen ze altijd om aan te geven dat onder Mussolini ook dingen goed gingen). Wat ik ermee wil zeggen is dat dit citaat nog zo overeind staat als de Mussolini-obelisk in Rome.
Ze – de wetgevers – hebben het al meer dan 150 jaar wel geprobeerd. Aan wetten ontbreekt het niet. Op landelijk niveau zijn zo’n 75.000 wetten van kracht. Neem je ook de gewestelijke en lokale wetgeving erbij, dan kom je uit op ongeveer 150.000 wetten. In Duitsland zijn er in totaal tegen de 5500. Hoe meer wetten, hoe meer onduidelijkheid. Dat leidt onder andere tot een overbelast rechtssysteem en corruptie. Af en toe worden er wetten opgedoekt, maar er komen ook telkens nieuwe bij.
Alleen al in de eerste zes maanden van dit jaar hebben de ­parlementariërs 5826 nieuwe wetsvoorstellen ingediend. Die worden lang niet allemaal tot wet gepromoveerd, maar het geeft een idee van de moordende bureaucratie die het land in zijn greep houdt. Ergens zoeken de Italianen naar een ontsnapping uit dat knellende keurslijf. Het is een paradox: hoe meer ­wetten, hoe vaker zij gebroken worden.
Elk jaar komt de discussie over het respecteren van regels weer op gang. Onze ragazzi, zegt het rechtschapen deel van de bevolking dan, zouden op school moeten worden onderwezen in het vak senso civico, burgerschap. Dat zorgt ervoor dat ze in de toekomst tenminste voor een rood stoplicht stoppen. Er is veel discussie, maar uiteindelijk gebeurt er niets. Het burgerschap komt er niet. Discussies zijn zo effectief als wetten.
Daarom was ik zo verrast dat de Italianen tijdens de coronacrisis zo gedisciplineerd waren. Natuurlijk, ze hebben het virus in eerste instantie onderschat, net zoals alle andere westerse landen, maar daarna hebben de Italianen zich in het algemeen voorbeeldig aan de voorschriften gehouden.
In 2003 was ik ook al zo verbaasd. In dat jaar werd een algeheel rookverbod ingesteld. Italië was het eerste grote Europese land dat daartoe overging. Het verbod werd zonder slag of stoot door roker en horeca aanvaard. Geen gesteggel zoals in Nederland vijf jaar later. Roken is slecht voor de gezondheid. Punt uit. Italianen zijn heel gedisciplineerd als het om de gezondheid gaat.
Hun eigen gezondheid. •

Illustratie Sylvia Weve