De gelukkige ambtenaar

Ewout Kieckens

Veel samenlevingen kennen een tweedeling. In Italië geldt ook zoiets. De hoogste kaste daar zijn mensen met een vaste baan. Ambtenaren. De rest zijn onaanraakbaren. Zelfs een vaste baan in het bedrijfsleven is voor schlemielen. Het risico dat je je baan kwijtraakt is ook in een onderneming niet groot, maar zeker weet je het nooit.
En baanzekerheid, daar draait het om. In de film Quo vado? vraagt de meester aan de achtjarige Checco Zalone (uitgesproken als ‘Kekko’) wat hij wil als hij groot is. “Een vaste baan!” roept het kind uit. Deze film uit 2016 is een must voor elke liefhebber van Italië. Er wordt de draak gestoken met de Italiaanse fixatie op een vaste baan. Italianen herkennen zich er vast in. De film is in eigen land de meest succesvolle rolprent aller tijden.
Beambten worden in de film altijd – en in de werkelijkheid vaak – sistemato. Dat komt van het werkwoord dat zowel ‘ordenen’ als ‘aan een baan helpen’ betekent. Kekko is geholpen door een oom die parlementariër is in Rome. Die heeft hem ondergebracht bij het provinciaal bureau voor jacht en visserij in zijn woonplaats in Zuid-Italië. Een luizenbaantje: Kekko hoeft alleen maar vergunningen te stempelen, als hij tenminste op kantoor is. Normaal duikt hij nadat hij langs de prikklok is gegaan de koffiebar in. Dat doen zijn collega’s ook.
De mare gaat dat ambtenaren niet op kantoor komen of de kantjes ervan aflopen (die naam hebben ze overigens in de hele wereld wel). Volgens de impiegati statali zelf is daar niets van waar en komt dat imago uit de koker van jaloerse onaanraakbaren. Er zijn legio verhalen bekend van het assenteismo van beambten. Dat is het heerlijke woord ervoor. Ofwel: onrechtmatig absent zijn.

Neem die twaalf medewerkers van een ziekenhuis in Molfetta een paar jaar geleden die door de politie werden gearresteerd. Ze registreerden hun toegangsbadge bij het apparaat en namen vervolgens de auto om naar een bar te gaan. Onder de gearresteerden waren vijf artsen, een zaalhoofd en nota bene twee personeelsleden van de afdeling verzuimregistratie.
Een heerlijk cliché. En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Kekko’s kantoor staat tegenover het huis van zijn ouders, waar de veertigjarige natuurlijk nog bij inwoont. Maar op een kwade dag moet er worden bezuinigd. Er wordt een ambtenaar opgeofferd. Dat is Kekko uiteraard. Hij blijkt namelijk net buiten alle mogelijk denkbare uitzonderingen te vallen: hij heeft nét te weinig dienstjaren en geen familieleden die een handicap hebben. “Un’invalida in famiglia serve sempre”, zegt Kekko verwijtend tegen zijn moeder omdat zij zich heeft laten helpen aan galstenen. ‘Je kunt niet zonder een invalide in de familie.’
Kekko krijgt een vorstelijke TFR (Trattamento di Fine Rapporto) aangeboden. Dat is een typisch Italiaanse regeling die het midden houdt tussen een ontslagvergoeding en aanvullend pensioen. Het is een van de voordelen van de vaste overheidsbaan. Maar omdat Kekko de TFR niet accepteert, is de overheid verplicht hem toch in dienst te houden. Echt ontslag is niet mogelijk. Dat is de crux. Wel wordt Kekko naar een ander onbetekenend overheidsbureautje in een verre regio gestuurd (dat doet Kekko als moederskindje trouwens wel pijn).
Naast de voordelen van de TFR en het vrijwel onbestrafte absenteïsme heeft de statale (overheidsbeambte) ook nog recht op een dertiende maand. En het ziekenfonds niet te vergeten. Dat bestaat nog in Italië en functioneert tamelijk goed zonder dat de patiënt er veel aan kwijt is. Geen wonder dat het legioen van zo’n 3,5 miljoen Italiaanse ambtenaren er alles aan doet om zijn vaste baan niet op te geven. En de rest van de Italianen om erbij te komen.
Ik heb er ook van alles aan gedaan. En het is me gelukt. Binnenkort ga ik voor de overheid werken. Voor mij nu ook een dertiende maand en een vorstelijke TFR in het vooruitzicht.
Ik heb reuze zin in zo’n posto fisso. •