Don Perignon

Ik heb een huis gezien dat eigendom is van de kerk en dat ik graag wil kopen. Wie moet ik daarvoor benaderen? Het kostte me moeite die vraag te beantwoorden, maar het is me uiteindelijk wel gelukt. Het onderzoek leverde als bijvangst interessante historische informatie op over de kerk als eigenaar van onroerend goed.

Het ontstaan van de staat Vaticaanstad
Italië kende begin 1800 veel kerkelijke instellingen met omvangrijke landerijen en gebouwen. Omdat de overheid de kerk te machtig vond worden, wilde ze de invloed daarvan beperken. Dat deed ze door veel instellingen (met name kloosterorganisaties) de erkenning als rechtspersoon te ontnemen. Daardoor verloren zij de mogelijkheid om over hun eigendommen te beschikken en kon de overheid het beheer daarvan overnemen. Dat gebeurde uiteraard niet met alle gebouwen waardoor veel kerken, bisschoppelijke paleizen en seminaries in beheer van de kerk zijn gebleven. In 1866, nadat het pas gevormde koninkrijk Italië met Oostenrijk in oorlog was geraakt, heeft Italië de betreffende zaken onteigend om ze te kunnen gaan verkopen en uit de opbrengst de oorlog te bekostigen. Dat is op grote schaal gebeurd. Dit alles was zeer tegen de zin van de kerk en leidde tot spanningen met het Vaticaan. Die hebben geduurd tot 1929 toen Italië (Mussolini) met de paus het Concordaat van Lateranen sloot. Behalve dat Vaticaanstad voortaan als zelfstandige staat werd aangemerkt, is daarbij afgesproken dat Italië het eigendom van de toegeëigende zaken behield in ruil voor betaling door de staat van het levensonderhoud van de clerus. Die situatie heeft geduurd tot 1986 toen de regering Craxi de gebouwen aan de kerk heeft teruggegeven in ruil voor de verplichting van de kerk om zelf in het onderhoud van de clerus te voorzien. Dat is de situatie tot op dit moment. In verband daarmee zijn in 1986 twee nieuwe kerkelijke instellingen in het leven geroepen, het Istituto per il Sostentamento del Clero (ISDC) en de Parocchia, waarbij elk bisdom zijn eigen ISDC heeft gekregen en elke gemeente tenminste een Parocchia.
De teruggegeven zaken zijn aan die instellingen overgedragen, waarbij de gebouwen van de Parocchia doorgaans beperkt zijn tot het lokale kerkgebouw met pastorie en ­bijbehorende gebouwen en het ISDC eigenaar is van alle andere zaken. Als zij een gebouw willen verkopen, moeten ze dat eerst aan de prefect van de provincie aanbieden omdat de overheid bij verkoop een voorkeursrecht heeft. Tot zover de inleiding.

Warme contacten met huisbezoek
In mijn geval ging het om een huis naast een parochiekerk met schitterend uitzicht op zee, in een zeer mooie en exclusieve omgeving, omgeven door kostbare villa’s.  De kerk bleek kort daarvoor te zijn gerestaureerd, voor een belangrijk deel met geld dat de pastoor bij vermogende eigenaren uit de buurt had weten los te peuteren mede dankzij de warme contacten die hij had opgebouwd door regelmatig bij hen op huisbezoek te gaan. Dat hij een handig zakenman was, werd ons verteld door de buren aan wie we meldden dat we het huis wilden gaan kopen. We gingen ervan uit dat het huis van de Parocchia was en dat we voor de koop bij de pastoor moesten zijn, maar dat was niet het geval. Het bleek van het IDSC te zijn. Daardoor konden we buiten de pastoor om bij het bisdom gaan praten.
Dat hebben we gedaan en daar troffen we een veel minder gehaaide vertegenwoordiger dan de pastoor en zijn we snel en voor een prijs lager dan verwacht tot zaken gekomen.
Maar ‘elk voordeel heb zijn nadeel’: de pastoor vond dat we hem bij de koop hadden moeten betrekken en zal in de toekomst zeker regelmatig rond borreltijd bij de koper langskomen. Om middels een goed glas zijn schade te verhalen en zijn bijnaam eer aan te doen: Don Perignon!