Goede manieren

Ewout Kieckens

‘Was je goed met water en veel zeep, draag schone kleding en zorg dat je haar schoon en in orde is.’ Dit zegt elke moeder (of vader) weleens tegen zijn kind. Nog zo’n klassieker: ‘Steek niet je hand in je mond, bijt je nagels niet af, speel niet aan tafel met bestek, het servies en het eten.’ Maar ik moet het nog zien gebeuren dat de commissaris van de Koning dit tegen zijn ‘kinderen’ (burgemeesters van zijn provincie) zegt. Hij of zij zou publiekelijk aan de schandpaal worden genageld. Niets geen zeep en kam, maar pek en veren.
Maar de gouverneur van Friuli, in het noordoosten van Italië, die deze aansporingen in een boekje zette en dat stuurde aan haar burgemeesters, kwam er met een paar opgetrokken ­(vermoedelijk geëpileerde) wenkbrauwen mee weg. Politieke tegenstanders mopperden alleen dat voor het etiquette­boekje overheidsgeld was aangewend. Het was ook niet zomaar een boekje, maar met 79 pagina’s een magnum opus van de goede manieren. De gouverneur geeft de burgemeesters het dringend advies mee ‘niet aan je haar te zitten en jezelf te krabben, vooral niet aan je buik’. Mogelijk wordt dat zaakje eronder bedoeld. De gouverneur drukt hen ook op het hart niet met de mobiele telefoon te spelen. Die moet ­worden uitgeschakeld en mag niet op tafel liggen. Dat is in het ­telefoongekke Italië natuurlijk vloeken in de kerk. Over ­vloeken laat het boekje zich trouwens niet uit.
Italianen begrijpen de gouverneur eigenlijk wel. Italië is toch de bakermat van de goede manieren. De eerste etiquette, over hoe zich te gedragen en hoe zich te verzorgen, werd in de renaissance opgesteld. Giovanni della Casa schreef in de eerste helft van de 16de eeuw Il Galateo overo de’ costumi, een handboek met regels die moesten leiden tot een harmonisch en waardig leven.

Natuurlijk gaat het in het Friuliaanse boekje ook over kleding. ‘Knielange rok of broek voor dames, een pak (nooit zwart) voor mannen. De burgemeesteressen dragen sokken en schoenen, ook in de zomer’, adviseert de gouverneur. Hierover zijn de meningen echter verdeeld. Francesco Bellomo uit Bari heeft liever minirokken. Francesco heeft natuurlijk een prachtige achternaam, en dat geeft hem een zeker krediet. Frans de Schone, laten we hem zo noemen, is rechter en heeft daarnaast een goedlopende privéschool die juristen voorbereidt voor het staatsexamen om rechter te worden. Hij scoort daarmee een extra omzet van zes ton. Studenten kunnen in aanmerking komen voor een studiebeurs, maar alleen als ze jong, aantrekkelijk en vrouw zijn. Voor niets gaat de zon op. De rechters in spe moeten zich dan ook ­kleden naar Bellomo’s exclusieve kledingcode, waarvan je niet kan zeggen dat die is gekopieerd van het plaatselijke ­nonnenklooster. ‘De rok moet tot halverwege de dij komen en is van harde of zachte stof. Schoenen of laarzen hebben een hak van tussen de acht en twaalf centimeter.’ Bellomo coöpteert zelf de vriendjes van zijn bursalen. Op trouwen staat een absoluut verbod.
Je voelt het al aankomen. Puur machtsmisbruik. Gevalletje Weinstein. Frans de Schone werd met pijn en moeite uit de magistratuur gezet, maar alleen omdat de negatieve publiciteit niet meer te stoppen was. Het hoogste beroepscollege had het eerder niet vreemd gevonden dat rechters cursussen geven en hun positie uitbuiten om studentes te verleiden. De #MeToo-beweging heeft hier nog weinig voet, met of zonder schoen met hak van twaalf centimeter, aan de grond gekregen. Mogelijk is Italië nog wat patriarchaal georganiseerd en heerst er een zekere verkrachtingscultuur (het idee dat vrouwen seksueel geweld aan zichzelf te wijten hebben).
Maar het heeft zeker niet geholpen dat Asia Argneto de grootinquisiteur is. Asia is in Rome geboren als dochter van een regisseur van horror­films, en dat is te merken. Ze klaagde Harvey Weinstein, het zwijn uit Holly­wood, aan omdat hij zich ook aan haar zou hebben vergrepen. Ze zou alle solidariteit van de wereld ­hebben gekregen, ware het niet dat later bleek dat Asia en ­Harvey elkaar in de loop der jaren bleven opzoeken. Asia maakte ook nog eens vier films met de man. Zo staat het niet in het hand­boek van de goede manieren. ✦ (Illustratie Sylvia Weve)